Cudowny Aspi
Ostatnie lata przyniosły gwałtowny, niemal dziesięciokrotny wzrost pacjentów z autyzmem i zespołem Aspergera. Pochodzą oni z różnych środowisk, a wiele z nich przejawia niezwykłe talenty, szczególnie w naukach ścisłych. Łączy je jednak ten sam rodzaj deficytów, typowych dla autyzmu. Kim jest zatem Aspi i czym różni się od autystyka? Jakie są jego możliwości?Zespół Aspergera a autyzm
Na temat zespołu Aspergera powstało wiele publikacji, koncentrujących się przede wszystkim na odróżnieniu go od innych zaburzeń rozwojowych, w szczególności od autyzmu. Od chwili opisania w 1944 roku przez psychiatrę Hansa Aspergera zespołu (określanego mianem autystycznej psychopatii) toczy się dyskusja, czy Aspi (jak nazywa się osoby z zespołem Aspergera) cierpią na łagodniejsza formę autyzmu.
Podstawowy problem osób z zespołem Aspergera dotyczy, podobnie jak w przypadku autyzmu, zaburzenia zdolności społecznych oraz występowania ograniczonych zainteresowań. w zachowaniu dziecka dostrzegalne jest uporczywe zaabsorbowanie określonymi tematami oraz duże przywiązanie do stałych schematów aktywności. Zarówno autyzm, jak i zespół Aspergera charakteryzują:
- jakościowe zaburzenia interakcji społecznych,
- jakościowe zaburzenia komunikacji werbalnej i niewerbalnej (szczególnie istotny jest brak kontaktu wzrokowego),
- ograniczony repertuar zainteresowań i aktywności,
- występowanie pierwszych objawów w okresie niemowlęcym lub wczesnego dzieciństwa.
Jak zatem odróżnić te dwie choroby?
Ogólna zasada diagnozowania jest taka, że jeśli wyniki badania potwierdzają u danej osoby cechy zespołu Aspergera lub autyzmu, a ma ona iloraz inteligencji na poziomie przeciętnym lub wyższym i nie wystąpiło kliniczne opóźnienie rozwoju mowy, to diagnozowany jest zespół Aspergera.
Analizując opisy niemowląt, u których w toku rozwoju stwierdzono zespół Aspergera, często pojawiają się informacje o mniejszej liczbie punktów w skali urodzeniowej Apgar. Ponadto niemowlaki te są również opisywane jako spokojne, ciche i mało absorbujące.
Problemy występujące w obszarze komunikacji społecznej nasilają się z wiekiem, co jest szczególnie widoczne w kontaktach z rówieśnikami. Mogą pojawić się również specyficzne zachowania lingwistyczne, m.in. fonetyczna czy gramatyczna pedantyczność wypowiedzi, zabawa słowami lub zwracający uwagę tok wypowiedzi, które często są odbierane jako przemądrzałe i nie dopasowane do wieku (ponad wiek rozwojowy). w kontaktach społecznych osoby z zespołem Aspergera bardzo często nie potrafią nawiązać kontaktu bądź jest on pobieżny, brak jest również widocznych oznak empatii oraz wzajemności. Można również zaobserwować ograniczona sprawność ruchową, specyficzny chód i brak koordynacji – jest to konsekwencją biernego spędzania czasu wolnego. Niepokojącym objawem jest podwyższony poziom lęku, który może pociągać za sobą (w późniejszym wieku) depresję.
Nasilenie zaburzeń rozwoju następuje około 3 do 4 roku życia, a diagnoza zespołu Aspergera stawiana jest zazwyczaj u dzieci w wieku 7 do 15 lat, po uprzednio zdiagnozowanym autyzmie. Częściej zespół ten występuje u chłopców niż u dziewczynek, a proporcja wynosi 4:1. Jeśli już mamy do czynienia z zespołem Aspergera u płci żeńskiej, to dziewczynki te są spokojne, nie wyróżniają się zbytnio, choć mogą pojawić się u nich zaburzenia lękowe dlatego często wycofują się z relacji interpersonalnych. z reguły nie są one agresywne, a właśnie takie zachowanie chłopców jest główną przyczyną szukania pomocy u specjalisty. Dlatego też diagnoza dziewczynek jest obarczona dużym ryzykiem błędu i często zespół Aspergera jest u nich stwierdzany w późniejszym wieku szkolnym, bądź nawet wówczas, kiedy są już dorosłymi kobietami.
Warto wspomnieć, że około połowa dzieci z zespołem Aspergera jest wrażliwa na różnego rodzaju dotyk. Niechętnie przyjmują one uściski, nie lubią być dotykane i to właśnie dziwne reakcje na dotyk mogą być ostrzegawczym sygnałem dla rodziców. Podobnie zresztą jak posiadanie ulubionych rzeczy, które mogą nosić codziennie, a także specyficznych upodobań żywieniowych – dzieci te mogą na przykład odmawiać spożywania posiłków, jeśli nie dostaną określonych potraw (mogą wciąż jeść to samo).
Symptomy choroby są często maskowane przez nieodbiegający od normy rozwój mowy i języka, rekompensowanie zachowań społecznych kontaktami z najbliższym otoczeniem (szczególnie z dorosłymi) oraz przez umiejętności znacznie wykraczające ponad przeciętność. z przeprowadzonych badań wynika, że na dobre rezultaty dzieci z zespołem Aspergera w tekstach inteligencji wpływa przede wszystkim ich dobra pamięć. Gorzej radzą one sobie z zadaniami wymagającymi rozumowania, uogólnienia i rozumienia pojęć abstrakcyjnych (zbyt dosłownie interpretują informacje, mają trudności ze zrozumieniem metafor itp.).
Zazwyczaj odmienność dzieci z zespołem Aspergera obserwują nauczyciele, ale trudność sprawia sklasyfikowanie ich problemów. Indywidualizm, izolowanie się od grupy rówieśniczej czy nadpobudliwość psychoruchowa to cechy, których zakres jest uwarunkowany indywidualnymi predyspozycjami dziecka. Niewątpliwie jednak warto zwrócić szczególną uwagę na zachowanie dziecka podczas przerw. Hałas czy poszturchiwanie, ciągłe zmiany i brak poczucia bezpieczeństwa powodują, że takie dzieci mogą szukać odosobnienia w takich miejscach, jak piwnice, szatnie czy mroczne zakamarki szkoły (kotłownie). Spotkać je również można w towarzystwie osób starszych (np. dyżurujących nauczycieli). Nawet, jeśli dochodzi do nawiązania kontaktu z jednym lub kilkoma rówieśnikami, to ma on charakter powierzchowny.
Szczególne zainteresowania
W trakcie lekcji natomiast widoczne jest zmęczenie, niecierpliwość w wykonywaniu zadania, brak podporządkowania się wyznaczonemu przez nauczyciela rytmowi. w sytuacji, kiedy przerabiany jest materiał znajdujący się w kręgu zainteresowań dziecka, mogą wystąpić zachowania obsesyjne. Wiele dzieci z zespołem Aspergera (a także z autyzmem) przejawia szczególne zainteresowanie cyframi, literami, kształtami, kolorami, komunikacją miejską itp. Często znają one na pamięć rozkłady jazdy, różne daty, interesują się także budową komputerów. Co istotne, wspierając zainteresowania i szczególne umiejętności dzieci z zespołem Aspergera, umożliwiamy im podjecie studiów czy podjęcie pracy znajdującej się w obszarze ich pasji.
Hans Asperger tak pisał o Aspich: „
Niezachwiana determinacja i intelektualna przenikliwość, skrupulatność i skupienie się na jednym celu mogą prowadzić do wyjątkowych osiągnięć”. Wystarczy zresztą wspomnieć, że wśród sławnych osób z zespołem Aspergera wymienia się m.in. Alberta Einsteina, Richarda Stallmana (haker i jeden z twórców ruchu wolnego oprogramowania), Alfreda Hitchcocka, Izaaka Newtona, Dana Aykroyda, Daniela Tammeta (dokonuje on w pamięci skomplikowane obliczenia matematyczne oraz potrafi wymienić 22514 cyfr po przecinku w stałej matematycznej pi).
O zespole Aspergera Barry Levinson nakręcił również film „Rain Man” z Dustinem Hoffmanem (pierwowzorem głównego bohatera był Kim Peek, który znał na pamięć 12 000 książek, potrafił wymienić nazwy wszystkich miast, autostrad przechodzących przez amerykańskie miasta, a także numery kierunkowe, kody pocztowe oraz przypisane do nich sieci telekomunikacyjne i telewizyjne).
Jak postępować z Aspim?
Chociaż brak jest lekarstwa na zespół Aspergera, to systematyczna praca terapeuty oraz troska rodziców przynosi pozytywne efekty. Pomóc może również:
- zwrócenie uwagi dziecka, zanim zaczniesz mówić (np. zawołaj je po imieniu, jeśli trzeba fizycznie nakieruj je na swoją stronę);
- dostosowanie złożoności języka do poziomu dziecka (wydawaj proste komunikaty, unikaj wieloznacznych sformułowań);
- upewnienie się, że zostaliśmy wysłuchani, a dziecko zrozumiało komunikat;
- przekazywanie informacji, co dziecko ma robić (a nie czego ma nie robić);
- nauczenie dziecka sposobów proszenia o wyjaśnienie lub pomoc w sytuacji dezorientacji;
- ograniczenie dziecku wyboru do 2, 3 możliwości;
- zachęcanie dziecka do zabaw polegających na współpracy, współdziałaniu;
- modelowanie właściwych zachowań w różnych sytuacjach społecznych;
- redukowanie poziomu stresu u dziecka;
- tworzenie z dzieckiem rozkładu zajęć.
Ważne jest, by odkrywać wraz z dzieckiem jego mocne strony, niezmiernie pomocne w rozwoju poznawczym (np. dobrą pamięć, zainteresowanie konkretnym tematem) oraz by było ono przekonane, że rodzic kocha go niezależnie od jego choroby – za to, że jest, a nie za to, jakie jest! Istotą prawidłowego funkcjonowania osób z zespołem Aspergera w rodzinie i społeczeństwie jest bowiem akceptacja odmienności oraz zrozumienie ich specyficznych ograniczeń i reakcji.
Warto przeczytać:J.J.Błeszyński:
Autyzm a niepełnosprawność intelektualna i opóźnienie w rozwoju. Skala zachowań autystycznych, Harmonia Universalis, Gdańsk 2011 r.,
G.Borkowski:
Zaburzenia Sensorycznej Integracji u dziecka z zespołem Aspergera, Warszawska Firma Wydawnicza, Warszawa 2013 r.
Nowe zasady dotyczące cookies
Komentarze
Dodaj komentarz